Handreiking slecht-nieuwsgesprek
De landelijke handreiking slecht-nieuwsgesprek biedt zowel artsen als verpleegkundigen een beknopt stappenplan om de kwaliteit van het slecht-nieuwsgesprek te verbeteren. Het doel hiervan is tweeledig:
- het geeft houvast tijdens het gesprek
- het helpt bij het ontwikkelen en/of versterken van vertrouwen en het vergroten van vaardigheden voor het voeren van het gesprek.
Het is bedoeld als leidraad, niet als keurslijf. Een flexibele houding van de arts en de verpleegkundige is onontbeerlijk om adequaat te kunnen inspelen op reacties van de patiënt. Bij het opstellen van de handreiking is uitgegaan van een multidisciplinair karakter van een slecht-nieuwsgesprek, waarbij artsen en verpleegkundigen ieder eigen taken en verantwoordelijkheden hebben.
Samenvatting
Slecht nieuws wordt gedefinieerd als alle informatie die het toekomstperspectief van iemand in ongunstige zin kan beïnvloeden.
Slecht-nieuwsgesprekken vinden plaats bij:
- het vermoeden of definitieve diagnose
- progressie of recidief van de ziekte
- duidelijkheid dat de behandeling geen effect (meer) heeft
- duidelijkheid dat verder behandelen niet zinvol is
- het aanbreken van de stervensfase.
Doel
Het brengen van slecht nieuws wordt door artsen en verpleegkundigen als een van hun meest stressvolle taken gezien, ook als zij frequent slecht-nieuwsgesprekken voeren. De landelijke handreiking slecht-nieuwsgesprek biedt zowel artsen als verpleegkundigen een beknopt stappenplan om de kwaliteit van het slecht-nieuwsgesprek te verbeteren.
Het doel hiervan is tweeledig:
- het geeft houvast tijdens het gesprek
- het helpt bij het ontwikkelen en/of versterken van vertrouwen en het vergroten van vaardigheden voor het voeren van het gesprek.
Het is bedoeld als leidraad, niet als keurslijf. Een flexibele houding van de arts en de verpleegkundige is onontbeerlijk om adequaat te kunnen inspelen op reacties van de patiënt.
Een goed verlopend gesprek is de basis voor de vertrouwensrelatie tussen zorgverlener en patiënt en is essentieel voor de besluitvorming over de verdere begeleiding en behandeling. De onderstaande fasen (voorbereiding, uitvoering en nazorg) en daarin te nemen 10 stappen structureren het slecht-nieuwsgesprek
Voorbereiding
Stap 1 > Inhoudelijke voorbereiding
- Ken de diagnose, uitslagen van onderzoeken, behandelmogelijkheden en situatie van de patiënt
- Stem inhoud af met andere behandelaars en zorgverleners
- Bereid de inhoud van het gesprek voor
- Verzamel schriftelijke informatie over het ziektebeeld en mogelijke behandeling
Stap 2 > Organisatorische voorbereiding
- Kies een tijdstip waarop iedereen aanwezig kan zijn en nazorg mogelijk is
- Regel een geschikte, rustige ‘niet storen’ ruimte met privacy, waar nazorg mogelijk is
- Betrek naasten intensief, ook bij eventuele vervolggesprekken
- Neem opnameapparatuur mee om het gesprek, indien gewenst, op te nemen of zorg voor een samenvatting op papier
Stap 3 > Afstemming arts en verpleegkundige
- Bespreek de inhoud, onderlinge taakverdeling, mogelijke belemmeringen in de communicatie, eerste opvang en vervolg afspraken
- Bespreek eigen emoties en te verwachten emoties van de patiënt en naasten
Uitvoering
Stap 4 > Inleiden van het slechte nieuws
- Geef een korte inleiding op het slechte nieuws
Stap 5 > Slechte nieuws brengen in afstemming met de patiënt en naasten
- Kom na een korte stilte, snel met de boodschap in milde, duidelijke en begrijpelijke bewoordingen
- Geef stap voor stap nieuwe informatie, afgestemd op de wens en intellectuele vermogens van de patiënt
- Geef de patiënt en naasten telkens de tijd de informatie te verwerken en de gelegenheid om te reageren
- Ga pas daarna over op behandelopties en op korte termijn te bereiken, realistische hoopvolle doelen
- Check of de informatie is begrepen
- Let op non-verbale reacties en mogelijke angst voor verdere informatie
Stap 6 > Bespreken van gedachten en gevoelens
- Geef patiënt en naasten de ruimte om gedachten en gevoelens te uiten, nodig hen uit hierover te praten
- Vraag de patiënt en naasten naar hun zorgen en verwachtingen
Stap 7 > Samenvatten, plannen van een vervolggesprek en afronden
- Geef kort en helder weer wat is besproken
- Vraag of er nog belangrijke punten niet besproken zijn
- Verstrek relevante schriftelijke informatie
- Geef aan met wie, wanneer en hoe de patiënt en naasten contact kunnen opnemen, indien gewenst
- Nodig patiënt en naasten uit voor een vervolggesprek
- Rond het gesprek af
Nazorg
Stap 8 > Opvangen patiënt en naasten
- Verleen eerste opvang na het gesprek, bij voorkeur door een verpleegkundige die ook bij het gesprek aanwezig was
Stap 9 > Rapporteren en informeren
- Rapporteer het gesprek in medisch en verpleegkundig dossier
- Informeer de huisarts (of behandeld arts van de instelling waar de patiënt verblijft) direct na het gesprek
Stap 10 > Voeren van een vervolggesprek
- Verhelder onduidelijkheden, beantwoord vragen en corrigeer eventuele misvattingen
- Herhaal de kernboodschappen
- Bespreek behoeften en mogelijkheden voor behandeling en begeleiding
Voor deze richtlijn is ook een samenvattingskaart in zakformaat ontwikkeld. Deze is te downloaden en te bestellen in de IKNL webshop.